De laatste dag van de Rabarber

Buurvrouw vindt twee planten in het voorjaar extra lekker: spinazie en rabarber. De spinazietijd op de tuin is helaas over. Rabarber telen op een tuin die je na één jaar alweer op moet ruimen is een beetje onzin, het is één van de weinige groenteplanten die wel 25 jaar oud kan worden en die je elk jaar kunt vermeerderen. Maar dan moet je tuin dus wel langer dan een jaar meegaan. Bovendien leek het niet echt te passen tussen de soepgroenten.

Voor het opstellen van het teeltplan waren buurman en buurvrouw af en toe een beetje aan het worstelen met de aangeleverde soeprecepten. Soms is bijvoorbeeld een zuurtje in de soep best lekker, maar éénjarige citroenbomen? Dat gaat hem niet worden. Net als alle recepten met gember en kokos, trouwens, maar dat is een ander verhaal. Monique Ickenroth uit de Vogelbuurt kwam voor het zure met de oplossing: rabarber in de soep. Wat een tof idee! Waarom altijd scheppen suiker bij de rabarber, als je hem ook als zure groente en bindmiddel in één kunt gebruiken. Waarom hadden we dat zelf niet bedacht?

Nou is er iets met rabarber, wat bijna iedereen meteen roept, maar niemand precies weet: na 24 juni, st Jan,  mag je het niet meer eten. Dus Monique heeft haar planten speciaal voor onze koude bietensoep helemaal kaal geplukt en op 25 juni deden we de buurrabarbers in de soepzak. Want dat was nog nèt op tijd. Buurman maakte zich intussen vooral zorgen over de komkommertjes en de dille, die volgens het recept ook oogstklaar zouden moeten zijn, maar de dille wil na eerdere uitbundige oogst niet terug groeien. Die planten krijgt Monique nou, in ruil voor de rabarber. Bietensoep met koriander en basilicum is ook heel lekker en die hebben we volop.

Volgende week staat deze koude bietensoep (echt verrukkelijk) wéér op het menu en dan is het dus ná st Jan, bovendien is de tuin van Monique dan leeg. Daarom hebben we ons er even in verdiept, misschien kunnen we toch nog ergens anders in de buurt rabarber vinden..

Op gezondheidsnet staat dit: na st Jan komt er meer oxaalzuur in de steel en teveel oxaalzuur (een kilo rabarber per persoon) is dat inderdaad niet goed voor je tanden en botten. Dus doe maar niet. Die ene stengel lijkt mij daarom niet zo erg, maar er is nóg een reden om volgende week een andere oplossing te zoeken: de rabarberplant moet je na 24 juni met rust laten om te zorgen dat hij sterk genoeg kan terug groeien voor de winter. Dat vind ik een hele belangrijke.

Dus: deze week rabarber in de soep. Daarna mogen de planten van Monique uitrusten. En gaan wij vast dromen van een tuin waar rabarberplanten 25 jaar oud mogen worden. Wat een feest zou dat zijn.  Als er geen andere rabarbertuin te vinden is, doe dan wat zure yoghurt door de soep. En wat koriander en basilicum als de dille nog niet zover is. Komkommer kan je trouwens ook zuur maken, met azijn en zout. Buurman kijkt ze letterlijk de grond uit. Dat leer je wel in een eenmalige soeptuin: improviseren met wat je wèl hebt, in de tuin.

Wat kost dat nou, zo'n zak groenten?

De vis wordt duur betaald, zeiden ze in het toneelstuk 'Op hoop van Zegen' als er weer een visser door de zee verzwolgen was. Zo dramatisch is het niet in de groenten, maar toch zou je ook kunnen zeggen 'De groente wordt duur betaald'

Groente is eigenlijk idioot goedkoop, zeker die groente uit de kopse bakken in de supermarkt. Overigens is het niet de supermarkt, maar de boer of teler, die die aanbiedingen betaalt. Maar we ervaren dat als normaal en als er dan biologische sla naast ligt, denken we vaak "Duur!' Ik wel, in elk geval. Ik blijf het toch vergelijken, ook al weet ik inmiddels zoveel beter. Daardoor koop ik ook makkelijk teveel en gooi ik het daardoor ook makkelijk weg. Dus ik kan het andere mensen moeilijk kwalijk nemen.

De groente wordt duur betaald, want goedkope groente kan alleen bij gratie van schaalvergroting, goedkope gastarbeiders, virusinfecties door monoculturen, leningen bij de Rabo met grondspeculatie als onderpand, bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Het lijkt voor een leek meer op economie en scheikunde dan op biologie. De vlucht voorwaarts en Nederland is er goed in. De grond in Nederland raakt daardoor bedekt met kassen (Westland) enorme koelhuizen en raakt uitgeput door al die chemicaliën. Op veel plekken is de grond eigenlijk dood, een substraat waarop geteeld wordt. Maar wel met een hoge opbrengst per m2. Een hoge opbrengst in kilo's en geld, niet per se in prachtige verse erwtjes zoals die paar op de foto, die wij van de duiven hebben gered en daardoor nóg kostbaarder waren.

Hoe duur wordt de soep eigenlijk betaald?
Wij vragen 8 euro voor een zak vers geoogste groente waarmee je soep kunt koken voor 4 personen, een liter lekkere, goed gevulde soep. Bij de Dirk en de Jumbo betaal je soms maar de helft, wij zouden ook minder kunnen vragen, maar wij vinden 2 euro voor een kop soep een heel prima bedrag, we hopen dat er elke week genoeg klanten te vinden zijn die dat ook zo zien. Tot nog toe wel. De groente wordt niet eens zo heel erg duur betaald in Soep uit Noord. Die acht euro is maar een fractie van de kosten.

Ons geheim
Het geheim is dat er drie sponsors zijn van de tuin. De gemeente, die de inrichtingskosten en de grond beschikbaar stelt, buurman en buurvrouw die werken zonder salaris of uitkering. Reken maar even mee: gemiddeld 30 zakken soep, 8 euro, 22 weken = 5.280 omzet - btw = 4.844 euro voor een jaar werk door twee personen. We hebben ons uurtarief wel eens voor de grap doorberekend, en ook de inrichtingskosten. Als de grond nog steeds gratis zou zijn en we een heel bescheiden uurtarief van 25 euro zouden berekenen kost de soep geen 8 euro, maar 152 euro.

Onze list
We moeten dus een list verzinnen voor ná dit jaar, want dit jaar hebben we ons derde leerjaar genoemd, we gaan hierna weer gewoon geld verdienen, hebben we met elkaar afgesproken. De meeste biologische tuinders verdienen een minimumloon, weten we, dus dat lage honorarium dat klopt helaas wel. We zijn al aan het praten met tuinders op 12 - 50 km afstand, misschien kunnen we ergens een tuin overnemen. Volgens ons moeten we dan een tuin hebben die minstens tien keer zo groot is, óf een slim nieuw verdienmodel. Een zak groente van 152 euro lijkt ons niet slim, dus geniet er nog maar even van. Nú kan het nog, goedkope groente uit de tuin. Iedereen tegen wie we zeggen dat we er op 31 december weer weg moeten probeert ons gerust te stellen 'Misschien mag je langer.' Maar dat is geen echte geruststelling. Langer wat? Langer werken zonder inkomen? Nee, een list kan ons misschien redden. Of een landje, ergens. Liefst niet al te ver weg.

Gaat het dan om geld? Misschien niet.
'Pas als de laatste boom is omgehakt, de laatste vis gevangen en de laatste krop sla geoogst is, kom je erachter dat je geld niet kunt eten' (vrij naar een Indiaans spreekwoord)
Alleen tot die tijd wordt de soep duur betaald.

Lang leve de zondvloed en eindelijk zijn we klaar!

De prairie.

Het zou niet zo erg regenen donderdag, volgens de weerapp van buurvrouw, maar dat deed het toch. Wat hebben we nu al fijne vaste en nieuwe klanten: om vier uur waren we uitverkocht en de twee reserveringen die nog klaarstonden kwamen hem door de stromende regen alsnog afhalen (Oh, stom, sorry, ik ben wat later)

Regen, wat zijn we er blij mee. De spinaziebedden waren leeg en moetsen klaar gemaakt voor de prei en terwijl de klanten in hun regenjassen aan kwamen lopen waren ze binnen de kortste keren prachtig leeg en aangeharkt dankzij onze helpende handen. Nieuwe mest en compost erop: klaar. De bovenste laag werd in de loop van de dag alweer mooi zwart en vochtig door de regen, maar daaronder was het nog grijs en droog. Er mag nog wel wat méér vallen.
Een bevriende tuinder uit Oosterbeek - ook zandgrond- raadde ons aan de bovenlaag overal goed te schoffelen, dat schijnt de capilaire werking van het zand te bevorderenen zo het vocht in de grond naar boven te zuigen. Onze voormailge mentor en groenen geweten Bart Willems bevestigde dit: een los gewerkte bovenlaag trekt water omhoog. En dan heb je niet dat gedoe met slakken en muizen dat je met mulchen kan krijgen.
Toen werden we licht overmoedig. Hop! De grelinette erin. De laatste tien bedjes in de verste uithoek van de tuin lagen al een tijd te wachten. We hadden het al wel gefreesd, flink gewied, maar nu lag het alweer een maand braak en een veelvoud aan wilde planten had zich van het stuk meester gemaakt. Wortelonkruid dat toch was blijven zitten en ook allerlei zaad dat nu pas was ontkiemd. Melde, klaprozen, één of andere mosterdsoort, heermoes, kamille,  best een verantwoorde wildebloemenwei. We noemden het liefkozend 'de prairie'. Maar nu moeten er pompoenen in. "Dat doen we vrijdag even," zei buurman. We hadden nog een kar bovenste beste koeienmest uit Zunderdorp tegoed, en na elven zou het veel droger worden. Een oproep in ons helpende handen team leverde drie mensen op, die allemaal wel even wilden helpen, de laatste om drie uur. "Dan zijn we allang klaar," zei buurman weer. Buurvrouw wist het zonet nog niet, ze had wel eens een hele ochtend gedaan over het onkruidvrij maken van één zo'n bedje.
Maar goed, in de stromende regen en bijpassende regenkleding stonden buurman en buurvrouw mest te scheppen in Zunderdorp en om elf uur verscheen helpende hand Emma. Buurman was al bezig de grond los te maken met de grelinette (of woelvork). Het klaarde even op. "Vanaf nu wordt het droger, om drie uur komt er weer een bui." Dat riepen de buren van Noach waarschijnlijk ook tijdens de eerste buien van de zondvloed, maar het was wel de ideale aansporing om flink aan de slag te gaan. Korte pauzes, de grelinette erin, trekken, trekken, trekken \ en maar hopen op de capilaire werking die dat allemaal in de toekomst zou gaan opleveren.
Van alle wilde bloemen die we eruit trokken en schoffelden wilden we ineens weten of het eetbaar was, want de volgende soep op de planning is een onkruidsoep. Met geteelde wilde planten, om het oogsten makkelijker te maken, maar ter plekke werd besloten dat de melde, die overal op de tuin aanwezig is, ook lekker smaakt en mee mag doen. Om drie uur waren de bedden leeg en wij steeds natter. De rits van de regenjas van buurvrouw ging niet meer dicht door de modder, dus bij elke bui keerde ze haar rug dan maar richting wind. Dat gaat ook, met je tong kan je dan het water dat uit je haar druppelt oplikken. Heerlijk, regen!
De pompoenen stonden al klaar, maar nu moest er nog: mest uitgereden, compost uitgereden, mulchpapier eroverheen en aan de zijkanten ingegraven, houtsnippers eroverheen om het papier ook in het midden vast te houden. Pas daarna mochten de planten erin. Emma moest alweer weg voordat er één plant geplant was, maar Anouk kwam fris en fruitig (en nat) aflossen.
Dat planten is totaal geen werk, één plant per m2. Wat een voldoening. Wat een voldoening ook dat de prairie nu een pompoenenveld is. Misschien toch wat mulch? Voor een pompoenkoets heb je tenslotte ook muizen nodig. We zijn klaar, alle bedden zijn nu groentebedden en de watervaten hoeven niet gevuld deze week. Heerlijk

Nou ja, klaar...
Nu nog wieden bij de wortelen, bijzaaien, prei planten, erwten opbinden, bonen planten, oogsten, een betere tent maken, wieden bij de bonen, wieden, meer sla planten als nateelt want dat vinden mensen fijn, nog wat wieden, geoogste bedden leeg halen, beregenen na de regen, netten spannen tegen vogels, sloten op het hek tegen rovers, soepfimpjes maken, soeprecepten testen en last but not least: een nieuwe tuin vinden, want hier moeten we 31 december weer weg.

Tjongejonge, zegt buurman dan. Maar nu eerst een welverdiend weekend rust.

Erwtjes en het kruidenhoekje van buurman

De erwtjes zijn op de vierde verdieping van hun erwtentipi aangekomen. Echt een lentegroente, maar gek genoeg kennen Hollanders erwtensoep vooral in de dikke variant die ze in de winter eten. Dat het ook anders kan, leren wij van de 'Nieuwe Nederlanders', die een eigen en andere eetcultuur meebrengen: lente-erwtjes met verse tuinkruiden. Vooral munt moet erdoor. Onze erwtensoep is naar een recept van Vellah Bogle, wiens moeder het recept van vorige week leverde.
Hoe goed de erwtjes ook hun best doen, klaar om te oogsten zijn ze niet.  Dat is balen, want verse erwtjes in de soep, dat leek ons nou het summum. Gekke groente, die eerst heel lang niets doet, dan bij de eerste verdieping verschijnt ook de eerste bloem en vervolgens: Beng! Binnen een week drie verdiepingen erbij. Snel oogsten zodra ze klaar zijn, anders worden ze melig. En na een paar weken kan je ze op de composthoop gooien.
Eerder had ik al eens een heel gesprek gehad met iemand die ooit bij Hak had gewerkt over onze passie voor vers. Hij vond het voedselverspilling in de hand werken. Supermarkten sturen erop, vers, maakt niet uit waarvandaan. Terwijl conserven voor héél veel dingen zo gek nog niet zijn. Tomaten eet ik vaak uit blik of glazen fles. Blijft inderdaad heel lang lekker. En erwtjes, lente erwtjes voor door de groene lentesoep. 'Gaat juist prima met erwtjes achter glas. Als die erwtjes tegelijk kan geen mens aan, zo eet je ze een jaar lang.' Voor diepvries haalt hij zijn neus op. "Geen voedselverspilling, maar wel energieverspilling. Oi, nooit bij stilgestaan.
Gedwongen door de traagheid van de erwtjes zelf gaan we het experiment aan. Erwtjes van achter glas. Van een prachtige lokale boer uit Almere, volledig biologisch. Met munt. De dille doet het ook geweldig, de oregano moet nodig gesnoeid. Van de munt is al behoorlijk geoogst, maar groeit alweer. Thijm, snijsellerie...
Kruiden zijn de passie van buurman. Hij kan het dan ook niet uitstaan dat de kervel zo klein is gebleven en nou al bloeit. Toch gaat die kleine kervel erin, en om het af te maken een roos uit de tuin van buurvrouw, een bloemetje op de soep.
Buurvrouw maakt de soep altijd eerst zelf. Deze is zalig.
En natuurlijk bossen bosui. Die doen het gewoon volgens teeltplan. Dat is ook wel weer eens fijn.